کهنترین و معتبرترین نسخه خطّی مثنوی مولوی
حسام الدّین چلبی و سلطان ولد نوشته شده است
در آذرماه سال هزار و سیصد و هشتاد که برای دومین بار سعادت زیارت مقام شمس و تربت مولانا در قونیه نصیبم شد، موّفق به تهیّه نسخه نفیسی از کهنترین و معتبرترین نسخه خطّی مثنوی مولوی شدم که با چاپ و کاغذی نفیس و جلدی مرغوب از طرف وزارت فرهنگ ترکیه منتشر شده است. این سفر برای زیارت و شرکت در مراسم سماع درویشان بود که همه ساله به مدّت یک هفته از نوزدهم تا بیست و ششم آذرماه برابر با دهم تا شانزدهم دسامبر در شهر قونیه برگزار میشود.
نسخه اصلی این مثنوی بینظیر که تحریر آن در سال ۶۷۷ ه . ق، یعنی پنج سال بعد از وفات مولانا خاتمه یافته است، در موزه مولانا داخل ویترینی در فاصله نزدیکی از تربت پاک وی قرار دارد. در پایان این نسخه، چند سطری به خط نویسنده آن نگاشته شده است.
کهنترین و معتبرترین نسخه خطّی مثنوی مولوی نسخه شماره ۵۱ موزه مولانا در «قونیه» به ابعاد ۲/۳۲×۴۹ سانتیمتر است و جلد بسیار نفیس عصر سلجوقی دارد. کاغذ آن اندکی ضخیم و به رنگ روشن است. چنین بر میآید که این نسخه به دست یکی از مریدان «سلطان ولد» به نام محمّد فرزند عبدالله قونوی با مراقبت و نظارت حسام الدّین چلبی و خود سلطان ولد از روی پیشنویسهایی که در محضر مولانا قرائت و تصحیح شده، نوشته شده است چنانکه در چند جای آن با قلمی ریزتر از متن در بالا و پایین کلمات و حاشیه آنها، کلمات تصحیح شده را افزوده و ابیات ناقص را اضافه کردهاند.
نسخهای که حسام الدّین چلبی نوشت، کهن تربن و معتبرترین نسخه مثنوی معنوی درواقع، برای مولانا قرائت شد و اصلاحاتی در آن صورت گرفت و بعد از آنکه نسخه دیگری از روی آن استنساخ شد، به خاک سپرده شد. بنابراین نسخه اصلی همین است که بعدها به تملّک صاحب عطا فخرالدّین (وزیر سلجوقیان) در آمد و بعد از آن به دست جمال الدّین مبارک رسید و به خانقاه وقف گردید.
بنا به گفته رئیس موزه و کتابخانه مولانا، وزارت فرهنگ ترکیه این کتاب را در دو قطع چاپ و منتشر ساخته است. یکی با قطع بزرگ ۲/۳۲×۴۹ سانتیمتر که همان قطع نسخه اصلی موجود در موزه مولانا است (در ۱۰۰۰ نسخه) و دیگری با قطع کوچکتر ۲۳×۳۳ سانتیمتر (در ۲۰۰۰ نسخه) که تمام نسخههای موجود در وزارت فرهنگ به نمایندگان مجلس و شخصیّتهای بزرگ جهان و ترکیه و چند کتابخانه هدیه شده است و فقط تعداد معدودی در کتابخانه موزه برای عرضه به مشتاقان و ارادتمندان حضرت مولانا موجود بود که سعادت یار شد و نسخهای از این چاپ نفیس در قطع بزرگ آن تهیّه گردید.